Testis İltihabı (Orşit) Nedir?
Testis iltihabı, tıbbi adıyla "orşit", bir veya her iki testisin enfeksiyon veya enflamasyonudur. Genellikle bakteriyel veya viral bir enfeksiyondan kaynaklanır ve ağrı, şişlik, kızarıklık gibi belirtilerle kendini gösterir. Erken teşhis ve tedavi önemlidir, çünkü tedavi edilmezse kısırlık veya testis atrofisi (küçülmesi) gibi ciddi komplikasyonlara yol açabilir.
Testis İltihabının Nedenleri
Testis iltihabının başlıca nedenleri şunlardır: - Viral Enfeksiyonlar: En yaygın neden kabakulak virüsüdür. Özellikle ergenlik sonrası kabakulak geçiren erkeklerin yaklaşık %20-30'unda orşit gelişir. Diğer viral nedenler arasında enterovirüsler, adenovirüsler ve Epstein-Barr virüsü sayılabilir.
- Bakteriyel Enfeksiyonlar: Bakteriyel orşit genellikle bir idrar yolu enfeksiyonu, prostat iltihabı (prostatit) veya cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlardan (CYBE) kaynaklanır. En sık görülen bakteriler
- Neisseria gonorrhoeae (Bel soğukluğu)
- Chlamydia trachomatis (Klamidya)
- Escherichia coli (E. koli)
- İdrar Yolları veya Üreme Sisteminden Yayılan Enfeksiyon: Mesane veya prostat gibi komşu organlardaki bir enfeksiyonun testislere yayılması.
- Travma: Testislere alınan bir darbe, iltihap gelişimini tetikleyebilir.
- İdrar Yolu Kateterizasyonu veya Cerrahi Müdahale: Bu tür işlemler bakterilerin girişine zemin hazırlayabilir.
- Doğuştan Gelen Üriner Sistem Anomalileri: İdrar yollarındaki yapısal sorunlar enfeksiyon riskini artırır.
Testis İltihabının Belirtileri
Belirtiler genellikle aniden ortaya çıkar ve şunları içerebilir: - Testiste şiddetli ağrı ve hassasiyet
- Testiste şişme ve kızarıklık
- Ateş ve titreme
- Bulantı ve kusma
- Kasık bölgesinde ağrı
- Ağrılı idrara çıkma veya sık idrara çıkma (altta yatan bir idrar yolu enfeksiyonu varsa)
- Penis ucundan akıntı (CYBE'ye bağlı ise)
Testis İltihabı Teşhisi
Teşhis için doktorunuz öncelikle fiziksel muayene yapacak ve tıbbi öykünüzü soracaktır. Aşağıdaki testler istenebilir: - İdrar Tahlili: İdrar yolu enfeksiyonu varlığını kontrol etmek için.
- Kan Testleri: Enfeksiyon belirteçlerini (lökosit sayısı, CRP) ve CYBE taraması için.
- Ultrason: Testislerin yapısını değerlendirmek, şişliği, apse varlığını görmek ve testis torsiyonu (dönmesi) gibi acil bir durumu ekarte etmek için. Bu çok önemlidir çünkü testis torsiyonu benzer belirtilere sahip olabilir ve acil cerrahi gerektirir.
- Penis Akıntısı Örneği: CYBE şüphesi varsa.
Testis İltihabı Tedavisi
Tedavi, iltihabın nedenine (viral veya bakteriyel) bağlı olarak değişir.
1. Bakteriyel Orşit Tedavisi
- Antibiyotikler: Enfeksiyonun temel tedavisidir. CYBE'ye bağlı ise genellikle seftriakson ve doksisiklin gibi antibiyotikler reçete edilir. Diğer bakteriyel enfeksiyonlarda ise uygun geniş spektrumlu antibiyotikler kullanılır. Antibiyotik tedavisi genellikle 1-2 hafta sürer ve reçete edilen süre boyunca tamamen bitirilmelidir.
- Cinsel Partnerin Tedavisi: Eğer iltihap CYBE kaynaklıysa, partnerin de aynı anda tedavi edilmesi gerekir, aksi takdirde enfeksiyon tekrarlayabilir.
2. Viral Orşit Tedavisi
- Viral enfeksiyonları doğrudan tedavi eden bir ilaç olmadığı için tedavi, belirtileri hafifletmeye ve vücudun enfeksiyonla savaşmasına yardımcı olmaya yöneliktir.
- İstirahat: Mümkün olduğunca fiziksel aktiviteden kaçınmak.
- Testisleri Yüksekte Tutmak: Bir havlu ile destekleyerek testisleri yukarı kaldırmak şişliği ve ağrıyı azaltmaya yardımcı olur.
- Soğuk Kompres: İlk 48-72 saat boyunca testislere günde birkaç kez 15-20 dakika buz torbası uygulamak şişliği ve ağrıyı hafifletebilir.
- Ağrı Kesici ve İltihap Giderici İlaçlar: İbuprofen veya naproksen gibi NSAİİ'ler ağrı ve enflamasyonu kontrol altına almak için kullanılır.
3. Genel Öz Bakım ve Destekleyici Tedaviler
- Ağrı Yönetimi: Reçetesiz satılan ağrı kesiciler (doktorunuzun önerisiyle).
- Bol Sıvı Tüketmek.
- Dar İç Çamaşırı Giyerek Testislere Destek Sağlamak.
4. Cerrahi Tedavi
- Cerrahi müdahale nadiren gereklidir. Ancak, testiste apse (irin birikmesi) oluşmuşsa, bu apsenin drenajı (boşaltılması) gerekebilir. Çok nadir ve şiddetli vakalarda, geri dönüşü olmayan hasar oluşmuşsa testisin alınması (orşiektomi) söz konusu olabilir.
Komplikasyonlar
Tedavi edilmeyen veya yetersiz tedavi edilen testis iltihabı aşağıdaki komplikasyonlara yol açabilir: - Testis Atrofisi: Testisin küçülmesi.
- Testis Apsesi: İrin birikmesi.
- Kısırlık: Sperm üretiminin ve kalitesinin azalması.
- Kronik Testis Ağrısı.
Korunma Yöntemleri
- Kabakulak Aşısı: Çocukluk döneminde yapılan MMR (kızamık, kabakulak, kızamıkçık) aşısı, viral orşitin en yaygın nedenine karşı koruma sağlar.
- Güvenli Cinsel İlişki: Prezervatif kullanmak, cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlara bağlı orşit riskini önemli ölçüde azaltır.
- İdrar Yolu Enfeksiyonlarının Erken Tedavisi: İdrar yolu enfeksiyonu belirtileri varsa zaman kaybetmeden doktora başvurmak.
Sonuç
Testis iltihabı, nedenine bağlı olarak etkili bir şekilde tedavi edilebilen bir durumdur. Testislerde ağrı, şişlik veya kızarıklık gibi belirtiler fark edildiğinde vakit kaybetmeden bir üroloji uzmanına başvurmak çok önemlidir. Erken teşhis ve doğru tedavi, kalıcı hasar ve komplikasyon riskini en aza indirir.
|
