Damar İltihabı (Vaskülit) Nedir?
Damar iltihabı, tıbbi adıyla vaskülit, kan damarlarının duvarlarında meydana gelen enflamasyon (iltihaplanma) durumudur. Bu iltihaplanma, damarların daralmasına, tıkanmasına veya zayıflayarak genişlemesine (anevrizma) yol açabilir. Vaskülit, vücuttaki herhangi bir damarı (arter, ven veya kılcal damar) etkileyebilir ve etkilenen damarın büyüklüğüne ve yerine bağlı olarak çok çeşitli belirtilere neden olabilir. Bağışıklık sisteminin damarlara saldırması sonucu ortaya çıkan otoimmün bir hastalık olarak kabul edilir, ancak kesin nedeni tam olarak bilinmemektedir.
Damar İltihabının Yaygın Belirtileri
Belirtiler, iltihabın hangi organ veya dokulardaki damarları etkilediğine bağlı olarak büyük ölçüde değişiklik gösterir. Ancak, birçok vaskülit türünde görülebilen genel ve sistemik belirtiler şunlardır: - Ateş
- İstemsiz kilo kaybı
- Gece terlemeleri
- Yorgunluk ve halsizlik
- İştah kaybı
- Genel bir kırgınlık hali
Etkilenen bölgeye özgü daha spesifik belirtiler ise şunlar olabilir:
- Cilt: Deride kırmızı veya mor renkli döküntüler, cilt altında nodüller, ülserler (yaralar) veya kurdeşen. Özellikle bacaklarda "palpabl purpura" adı verilen, bastırınca solmayan küçük kanama odakları sık görülür.
- Eklemler: Eklem ağrıları, şişlik ve sertlik (artrit).
- Sinir Sistemi: Uyuşukluk, karıncalanma, güçsüzlük veya şiddetli ağrı (nöropati).
- Sindirim Sistemi: Karın ağrısı, ishal, bulantı, kusma ve hatta bağırsaklarda kanama veya delinme.
- Böbrekler: İdrarda kan (hematüri) veya protein (proteinüri) görülmesi, böbrek fonksiyonlarında bozulma ve yüksek tansiyon.
- Gözler: Kızarıklık, kaşıntı, ağrı, bulanık görme ve hatta görme kaybı.
- Kulak-Burun-Boğaz: İşitme kaybı, burun kanaması, sinüzit ve burun deliklerinde çökme.
- Akciğerler: Nefes darlığı, öksürük ve kan tükürme (hemoptizi).
- Beyin: Baş ağrısı, inme benzeri belirtiler, konsantrasyon güçlüğü.
Damar İltihabı Nasıl Geçer? Tedavi Yöntemleri
"Damar iltihabı nasıl geçer?" sorusunun cevabı, hastalığın tipine, şiddetine ve etkilenen organlara bağlıdır. Vaskülit genellikle kronik (uzun süreli) bir hastalıktır ve tamamen "geçmesi" her zaman mümkün olmayabilir. Ancak, tedavinin amacı iltihabı kontrol altına almak, belirtileri hafifletmek, hastalığın ilerlemesini durdurmak ve organ hasarını önlemektir. Tedavi mutlaka bir romatoloji uzmanı gözetiminde planlanmalıdır.
- İlaç Tedavisi:
- Kortikosteroidler: Tedavide en sık kullanılan ilaçlardır. Prednizon gibi kortizon türevleri, hızlı ve güçlü bir şekilde iltihabı baskılar. Uzun süreli kullanımlarında ciddi yan etkileri olabileceğinden, doktor kontrolünde doz ayarlaması yapılır.
- İmmünosupresif (Bağışıklık Baskılayıcı) İlaçlar: Bağışıklık sisteminin aşırı aktivitesini baskılamak için kullanılırlar. Kortikosteroid dozunu azaltmak veya hastalığın daha iyi kontrol altına alınmasını sağlamak için verilirler. Sık kullanılanlar arasında siklofosfamid, metotreksat, azatioprin, mikofenolat mofetil ve rituksimab gibi ilaçlar bulunur.
- Biyolojik Tedaviler: İltihap sürecindeki belirli molekülleri hedef alan daha yeni nesil ilaçlardır. Tocilizumab gibi ilaçlar bazı vaskülit tiplerinde oldukça etkilidir.
- Destekleyici ve Semptomatik Tedaviler:
- Yüksek tansiyon varsa tansiyon ilaçları kullanılır.
- Kemik erimesi riskine karşı kalsiyum ve D vitamini takviyeleri verilebilir.
- Ağrı kesiciler eklem ve kas ağrılarını hafifletmek için kullanılabilir.
- Yaşam Tarzı Değişiklikleri:
- Sağlıklı Beslenme: İltihabı azaltmaya yardımcı, dengeli bir diyet uygulamak önemlidir. İşlenmiş gıdalardan uzak durmak faydalı olabilir.
- Düzenli Egzersiz: Eklem hareketliliğini korumak, kas gücünü artırmak ve genel sağlığı iyileştirmek için doktor önerisiyle düzenli, hafif egzersizler yapılmalıdır.
- Sigara ve Alkolü Bırakma: Sigara, vasküliti şiddetlendirebileceğinden kesinlikle bırakılmalıdır. Alkol tüketimi de doktora danışılmalıdır.
- Enfeksiyonlardan Korunma: Bağışıklık sistemini baskılayıcı ilaçlar kullanıldığı için enfeksiyonlara yatkınlık artar. Aşılar (canlı aşılar hariç) ve hijyen kurallarına dikkat etmek önemlidir.
Önemli Uyarı
Yukarıda listelenen belirtilerden herhangi birini, özellikle de birkaçını bir arada yaşıyorsanız, derhal bir doktora (tercihen Romatoloji bölümüne) başvurmanız hayati önem taşır. Damar iltihabı ciddi ve zamanında müdahale gerektiren bir hastalıktır. Kendi kendinize teşhis koymaya veya tedavi uygulamaya çalışmayınız. Tedavi planı her hasta için kişiselleştirilmiş olarak hazırlanır ve düzenli takip gerektirir. |
